سیرۀ امام حسن مجتبی(علیه السلام)، بهترین الگو برای کمک‌های مومنانه

«تداوم اپیدمی ویروس منحوس کرونا در جهان و ایران، چالش های متعدد اجتماعی، اقتصادی و معیشتی را به‌ویژه در میان اقشار آسیب‌پذیر ایجاد کرده است. لذا لزوم تقویت همبستگی و همدلی در میان آحاد مردم برای ترویج فرهنگ ایثار و فداکاری و به تعبیر مقام معظم رهبری «کمک های مومنانه» به اقشار نیازمند جامعه، از جمله الزامات راهبردی برای برون‌رفت از تبعات اجتماعی و اقتصادی بحران کرونا به شمار می آید.»

به گزارش ایسنا، حجت الاسلام والمسلمین محمد حسین مختاری- رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم - به مناسبت ولادت کریم اهل بیت حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام در یادداشتی آورده است:

حال در آستانۀ ولادت با سعادت امام حسن مجتبی (علیه السلام)، رزمایش‌های کمک‌های مومنانه مواسات و همدلی برای کمک به نیازمندان و محرومان در اقصی نقاط کشور آغاز شده است که کارکردهای بی‌بدیل آن در تقویت تعاون و همکاری و مسئولیت‌پذیری و انسجام اجتماعی و استحکام بنیان خانواده و کاهش فقر و هم نوایی فراگیر با نیازمندان جامعه، انکار ناپذیر است.

کمک‌های مومنانه برگرفتۀ از سیرۀ کریم اهل بیت(علیه السلام)

بی تردید حصول این دستاورد مهم و بسط و گسترش کارکردهای معرفتی کمک های مومنانه در جامعۀ اسلامی، منبعث از مکتب اهل بیت (علیه السلام) است که شاخصه های کلیدی این مسأله را می توان در سیره و سبک زندگی امام مجتبی (علیه السلام)، به عنوان اسوۀ انفاق و ایثار و کرامت مشاهده نمود.

در تبیین این مهم باید گفت، اثبات صفت برجسته جود و بخشش در وجود مبارک کریم اهل بیت (علیه السلام) به شدت خودنمایی می کند. به نحوی که آن حضرت در  کمک به محرومان و دست گیری از بیچارگان، شهرۀ عام و خاص بود.

در واقع کمک به فقرا از جمله فعالیت ها ی راهبردی امام (علیه السلام) در مدینه بود که عمدۀ این کمک ها از عایدات موقوفات و صدقات پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امام علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) و اموال شخصی آن حضرت تأمین می شد.

کمک به فقرا و مستمندان آنچنان در سیرۀ امام مجتبی علیه السلام اهمیت داشته است که آن حضرت دو بار نیمی از ثروت خود را صدقه داد.

در بیان اوج بخشندگی امام مجتبی(علیه السلام) همین بس که آن حضرت همه اموال خود، حتی کفش‌های خود را در راه خدا صدقه دادند. ابن عساکر به سندش از عامر نقل کرده که گفت: «أَنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَاسَمَ اللَّهَ مَالَهُ مَرَّتَیْنِ حَتَّی تَصَدَّقَ بِفَرْدِ نَعْلِهِ؛ حسن بن علی اموالش را دو بار با خدا تقسیم نمود. حتی این که به یک عدد از نعلینش صدقه داد.»

هیچگاه فقیری را نا امید نمی کرد

در واقع آن حضرت پناهگاه دل های نیازمندان بود و تا حد ممکن دیگران را ناامید نمی ساخت و هیچ فقیری از در خانه او دست خالی بازنمی گشت، حتی اگر نزد امام (علیه السلام) چیزی نبود که به نیازمند بپردازد، لیکن آن حضرت با رفتاری کریمانه، خشنودی فرد نیازمند را محقق می ساخت.

روزی مردی فقیر از امام مجتبی (علیه السلام) درخواست کمک کرد. آن حضرت چیزی در دست نداشتند و چون نمی خواستند آن فرد را ناامید برگردانند، او را به سوی بارگاه خلیفه راهنمایی کردند تا خلیفه را در سوگ دخترش تسلیت بدهد و بدین وسیله، صله ای دریافت دارد.

به ایشان گفتند چرا هیچ گاه فقیری را مأیوس برنمی‌گردانید؟ در پاسخ فرمودند: «من خود، دست نیاز بر درگاه خدا دارم و به الطافش امیدوارم. به همین دلیل، شرم دارم از این که خود فقیر باشم و فقیری را مأیوس برگردانم. خدای بزرگ مرا عادت داده است که نعمتهای فراوانش را بر من ارزانی دارد و من نیز او را عادت داده ام که نعمتهایش را به مردم ببخشم.»

حقیقت کمک مومنانه در سیرۀ امام مجتبی(علیه السلام)

تأمل در سیرۀ کریم اهل بیت (علیه السلام) نشان می دهد آن حضرت علاوه بر اصل انفاق و حمایت از فقرا و نیازمندان، حقیقت کمک مومنانه را برای آحاد جامعه روشن ساخته است که همان حفظ عزت، کرامت و شخصیت فرد نیازمند می باشد.

لذا آن حضرت به هیچ وجه راضی نبودند، عزتمندی و آبروی انسان نیازمند تضعیف گردد. به همین دلیل، گاه با دریافت نامه و گاه از پشت در به نیازمندکمک می کردند تا با او مستقیماً روبه رو نشوند.

آری بخشش های امام به گونه ای نبود که نیازمندان از دریافت کمک، احساس حقارت کنند که این مسأله از روح بزرگ و همت والای آن پیشوای عالی مقام حکایت دارد.

در مجموع  این روش مهم تربیتی و اخلاقی در کرامت حسنی، در زمان کنونی که بسیاری از افراد جامعه خود از مشکلات عدیدۀ اقتصادی رنج می برند، می تواند آثار و برکات مختلفی در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ارتقای همدلی و هم نوایی مادی  و معنوی آحاد مردم با اقشار آسیب پذیر جامعه به همراه داشته باشد.

گفتنی است ابعاد انفاق و کرامت امام مجتبی (علیه السلام) در این نگاشته، اگر چه به قطره ای از دریای کرم و جود آن بزرگوار اشاره کرده است، لیکن پیوند ناگسستنی مردم مسلمان و انقلابی ایران با مکتب اهل بیت(علیه السلام) به ویژه سیرۀ کریمانۀ امام حسن مجتبی (علیه السلام)، تجلی از خودگذشتگی و کمک های مومنانه مردم متدین و روزه دار ایران را در حمایت فراگیر از محرومان و نیازمندان جامعه در شرایط سخت کرونایی را به منصۀ ظهور خواهد رساند.

۱.حیات الامام حسن، ج ١، ص ٣١٦ ؛ انساب الاشراف، ج ١، ص ٣١٩ ؛ طبقات الکبری، ج ١، ص ٢٣.