معنای ولی از دیدگاه خلفا

 

برای دریافت فایل لطفا روی گزینه زیر کلیک کنید.

 

دریافت پاور یوینت
حجم: 7.85 مگابایت
 

تمسک به کتاب و عترت در منابع اهل سنت - حدیث ثقلین در منابع اهل تسنن

 

در فایل پاورپوینت زیر منابعی از اهل سنت احادیثی که در  آنها تمسک به کتاب و عترت نقل شده  بیان شده است و این خود دلیل محکمی بر حقانیت عقاید شیعیان در کتب غیر خودشان است.

 

بارها گفته ایم ما شیعه بودن خود را حتی اگر خودمان کتابی نداشته باشیم از کتب اهل سنت اثبات می کنیم.

 

 

دریافت پاورپوینت
حجم: 16.3 مگابایت
 

کتاب خاطرات مستر همفر

 

 رهبر معظم انقلاب (حفظه الله):

خواندن کتاب مستر همفر را به جوانان توصیه مؤکد میکنم.

 

کتاب اقدامات متحیر کننده جاسوس انگلیس در ایران و ترکیه، که باعث بیچارگی مسلمانان تا امروز شده!

خلاصه کتاب: مستر همفر جاسوس انگلیسی در کشورهای اسلامی بوده است که طبق نقشه وزارت مستعمره انگلیس در پی ایجاد فرقه‌ای برای تفرقه اندازی بین مسلمین بوده است. وی پس از سال‌ها خاطرات خود در مورد نحوۀ تشکیل فرقه وهابیت و نحوۀ تربیت محمد بن عبدالوهاب زیر نظر بریتانیا را نوشته است و در مورد مأموریت‌های خود در کشورهای اسلامی توضیح می‌دهد. طبق برخی گزارش‌ها این خاطرات در مجلۀ اشپیگل آلمان به صورت مجموعه دنباله‌دار چاپ شده است. برخی‌ها این کتاب را قبول نداشته و ارتباط جاسوس انگلیسی با محمد بن عبدالوهاب را منکر شده‌اند.

نویسنده: مستر همفر

مترجم: محسن مؤیدی

زبان: فارسی

محل نشر: تهران

ناشر: نشر امیرکبیر

تعداد مجلد: 1

تعداد صفحات: 53  

قطع کتاب: رقعی

 

دریافت کتاب
حجم: 512 کیلوبایت
 

 

کتاب مکر تکفیر

 

 تکفیر از مسائلی است که امروزه دامنگیر مسلمین جهان شده است و بر مسلمین اعم از شیعه و سنی لازم است با اتحاد در مقابل این پدیده شوم بایستند. در این راستا در سال 1393 کنگره‌ای بین‌المللی با عنوان(خطر جریان‌های تکفیری برای اسلام و مسلمین و جهان بشریت و راه‎های برون‌رفت از آن) در در قم از سوی آیت‌الله مکارم شیرازی برگزار شد. این ویژه‌نامه در راستای تحقق اهداف همین کنگره به آسیب‌ها و تهدیدات پدیده تکفیر بر مسلمین پرداخته و از نظر علمای اسلام در اقصی نقاط جهان، این پدیده را از روایای مختلف مورد بررسی قرار داده است. در این ویژه‌نامه، علاوه بر اقداماتی که در راستای برگزاری کنگره با هدف اتحاد بین مسلمین انجام می‌شد، فعالیت‌های تکفیری‌ها در جهان امروز و تخریب‌ها و کشتارهای آن‌ها نیز منعکس شده است و فتاوا و کلمات علمای اسلام بر ضد تکفیر و طرد گروه‌های تکفیری مورد بررسی قرار گرفته است. 

 

برای خرید و دانلود هر دو جلد کتاب اینجا را کلیک کنید

کتاب وهابیت در ترازوی نقد

وهابیت نام فرقه‌اى است با ایدئولوژى بسته که اساسش بر ظاهرگرایى و تمسک بر ظاهر آیات و روایات و طرد هرگونه تأویل و مجازگویى استوار است. آنان بر این‌اساس بسیارى از اعمال و رفتار مسلمانان را در طول تاریخ اسلام زیر سؤال برده و فهم ناقص خود از شریعت را معیار ایمان و کفر مسلمانان قرار داده‌اند. این فرقه از آغاز پیدایش تاکنون، سایر مسلمانان را به شرک و کفر متهم کرده‌اند. از این رو، کندوکاو در اندیشه‌ها و برداشت‌هاى آنان از شعائر اسلام و دلایل آنان کارى بایسته تحقیق است که استاد ارجمند جناب آقاى حاج شیخ نجم‌الدین طبسى به زوایاى مختلف اندیشه آنان در این باره پرداخته و با تلاشى ستودنى نقد و بررسى نموده‌اند و جناب آقاى صفر سفیدرو با قلم شیواى خود آن را به فارسى ترجمه نموده است.  

وهابیت در ترازوى نقد (ترجمه الوهابیه دعاوى و ردود)
مشخصات کتاب:
سرشناسه : طبسی، نجم الدین، ۱۳۳۴ -
Tabasi, Najm al-Din
عنوان قراردادی : وهابیت در ترازوى نقد (ترجمه الوهابیه دعاوى و ردود)
عنوان و نام پدیدآور : وهابیت در ترازوى نقد (ترجمه الوهابیه دعاوى و ردود) ‪طبسی، نجم الدین،
مشخصات نشر : تهران: مشعر، ۱۳۹۲= ۲۰۱۳م.
مشخصات ظاهری : ۳۰۴ص.
شابک : 978-964-540-467-1
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
یادداشت : ترکی استانبولی.
موضوع : وهابیه -- دفاعیه ها و ردیه ها
شناسه افزوده : آتام، تورگوت، ۱۹۷۴ - م.، مترجم
شناسه افزوده : Atam, Turgut
رده بندی کنگره : BP۲۰۷/۶/ط۲و۹۰۴۵۱ ۱۳۹۲
رده بندی دیویی : ۲۹۷/۴۱۶
شماره کتابشناسی ملی : ۳۲۴۶۵۶۷
ص: 1
عناوین اصلی کتاب شامل:
اشاره؛ دیباچه ؛ سرآغاز؛ پیش درآمد؛ فصل اول: شفاعت ؛ فصل دوم: تبرک جستن به قبور؛ فصل سوم: استغاثه و طلب حوائج ؛ فصل چهارم: زیارت قبور؛ فصل پنجم: به زیارت قبور رفتن زنان ؛ فصل ششم: نماز و دعا کنار قبور؛ فصل هفتم: بازسازى قبور و ساخت گنبد؛ فصل هشتم: روشن کردن چراغ روى قبر؛ فصل نهم: نذر؛ فصل دهم: سوگند به غیر خدا؛ فصل یازدهم: برگزارى جشن ها

 

کتاب السلف و السفیون

 

کتاب السلف و السلفیون توسط استاد نجم الدین طبسی به رشته تحریر در آمده است.

این کتابچه که به زبان عربی تالیف شده بحثی است استدلالی درباره‌ی "سلفیون" و جایگاهشان در سنت نبوی، هم چنین بررسی در امامت کبری، و خلافت الهی که با روایات متعدد و استناد به برخی کتب تاریخی نوشته شده است. سَلَفی به گروهی از مسلمانان گفته می‌شود که خود را پیرو سلف صالح می‌دانند و مدعی هستند که در عمل و اعتقاد خود از پیامبر اسلام، صحابه و تابعین تبعیت می‌کنند. ایشان در این کتاب به چند محور پرداخته است. در محور اول به مباحثی مانند تعریف سلفی گری، شخصیت ابن تیمیه و افکار و عقاید ابن تیمیه پرداخته اند. در محور دوم به این بحث اشاره شده که آیا سلفی از سنت پیامبر تبعیت می کند؟ و طی آن به برخی از عقاید سلفی ها اشاره کرده و آنان را منافی با سنت نبوی می داند. در محور سوم ادله مشروعیت خلافت ابوبکر را بررسی نموده است. و در محور چهارم بحث شورای شش نفره خلیفه دوم را از جهات مختلف بررسی کرده اند.

 

سرشناسه : طبسی، نجمالدین، 1334
عنوان و نام پدیدآور : السلف والسلفیون: بحث موضوعی استدلالی حولالسلفیین جذورهم وموقفهم منالسنۀالنبویۀ، و دراسۀ فی
الامامۀالکبری و الخلافۀالالهیۀ/ تالیف نجمالدین الطبسی.
. مشخصات نشر : قم: ذکری، 1430 ق= . 1388
21 سم. × مشخصات ظاهری : 152 ص.؛ 14
. فروست : مرکزالدراساتالتخصصیۀ لعلمالکلام. الکتبالکلامیۀ؛ 1
978-600-90955-1- شابک : 20000 ریال: 3
وضعیت فهرست نویسی : برونسپاری.
یادداشت : عربی.
salaf & salafiyon : یادداشت : پشت جلد به انگلیسی
یادداشت : چاپ سوم.
. یادداشت : چاپ قبلی: امیرالعلم، 1426 ق= . 1384
152 ؛ همچنین به صورت زیرنویس. - [ یادداشت : کتابنامه: ص. [ 144
عنوان دیگر : : بحث موضوعی استدلالی حولالسلفیین وموقفهم منالسنۀالنبویۀ، و دراسۀ فی الامامۀالکبری و الخلافۀالالهیۀ
موضوع : سلفیه
موضوع : فقه سلفی
موضوع : سلفیه -- عقاید
1388 ط 2س 75 /BP207/ رده بندی کنگره : 5
297/ رده بندی دیویی : 416
شماره کتابشناسی ملی :1863603

 

دریافت کتاب
حجم: 750 کیلوبایت

اختلافات نخستین

نخستین اختلاف : شیعه و اهل سنت

در عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به دلیل دسترسی به وحی و حضور آن حضرت ، اختلاف اعتقادی چندانی در میان مردم نبود و اگر احیانا اختلافی پیش می آمد ، با مراجعه به آن حضرت برطرف می شد . با رحلت ایشان و منقطع شدن وحی ، اختلاف نظرها و به دنبال آن منازعات اعتقادی آشکار شد . برخی از این اختلافها مانند اینکه آیا پیامبر رحلت فرموده یا همچون حضرت عیسی علیه السلام به آسمان رفته است و اختلاف بر سر مکان دفن پیامبر، به زودی رفع شد و همه پذیرفتند که ایشان از دنیا رفته و باید در مدینه دفن شود . اما پاره ای اختلافات عمیقتر از این بود که به سادگی حل شود و از این رو باعث پیدایش مذاهب گوناگون گردید و امت اسلامی را به فرقه های متعددی تقسیم کرد : نخستین اختلاف اعتقادی مهم ، بلکه مهمترین و بزرگترین نزاع دینی در تاریخ اسلام ، اختلاف بر سر امانت و خلافت پیامبر صلی الله علیه و آله بود .

پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ، در حالی که علی بن ابی طالب علیه السلام به دستور پیامبر مشغول مراسم تدفین او بود ، عده ای از مهاجرین و انصار در محلی به نام ((سقیفه بنی ساعده )) جمع شدند و به نزاع درباره شخص خلیفه و امیر پرداختند . انصار پیشنهاد کردند که از آنها یک امیر و از مهاجرین امیر دیگر برگزیده شود . اما ابوبکر با نقل حدیث ((الائمه من قریش )) امامت را در قبیله قریش منحصر کرد و پس از آن عمر بی درنگ با ابوبکر بیعت کرد و دیگران نیز تبعیت کردند . اما گروه دیگری از مسلمین که در راءس آنها علی بن ابی طالب علیه السلام و اصحاب خاص پیامبر همچون سلمان ، ابوذر ، مقداد ، عمار ، ابن مسعود و سهل بن حنیف با استناد به آیات قرآن و احادیث پیامبر ، بر آن بودند که امام و خلیفه پیامبر با نص از سوی خداوند تعیین شده است و رسول خدا نیز بارها او را معرفی کرده است . از همین جا بود که امت اسلامی به دو فرقه اهل سنت و شیعه تقسیم شدند .

 اهل سنت بر آن بودند که پیامبر برای خود جانشینی معین نکرده است و اصولا تعیین امام و خلیفه مساءله ای انتخابی است که باید توسط مردم یا شورای حل و عقد مشخص شود . در مقابل ، شیعه معتقد بودند که امامت و پیشوایی مسلمانان در همه ابعاد دینی و دنیوی یک منصب الهی است که توسط خداوند معین می گردد . این منازعه که در سال یازدهم هجری پدید آمد ، باعث پیدایش و ظهور دو فرقه مهم اهل سنت و شیعه گردید که اکثر مذاهب اسلامی را می توان زیر مجموعه این دو فرقه قرار داد .

 

دومین اختلاف : خوارج ، مرجئه و معتزله

در اثنای جنگ صفین که میان امام علی علیه السلام و معاویه در سالهای 36 و 37 ق . درگرفت ، اختلافی در سپاه امام علی علیه السلام رخ داد که مبداء پیدایش فرقه ای به نام خوارج گردید .

هر چند در آغاز به نظر می رسید که خوارج صرفا فرقه ای سیاسی - نظامی هستند ، اما در ادامه به یک فرقه اعتقادی – مذهبی تبدیل شدند . دلیل این تحول این بود که آنها سعی کردند تا کار خویش را توجیه دینی کنند . ماجرا از این قرار بود که سپاه معاویه پس از آنکه در آستانه شکست قرار گرفت ، به پیشنهاد عمروعاص قرآنها را بالای نیزه ها برد و خواست تا قرآن را به حکمیت بپذیرد . امام ابتدا این پیشنهاد را حیله و نیرنگ دانست و آن را نپذیرفت ، اما با اصرار گروه زیادی از سپاه خویش و تهدید آنها به خروج بر امام ، به پذیرش حکمیت تن در داد و عبدالله بن عباس را به نمایندگی خود برای حکمیت معرفی کرد.

 اما همان گروه از سپاه امام نمایندگی ابن عباس را نپذیرفتند و ابوموسی اشعری را معرفی کردند که باز امام مجبور به پذیرش سخن آنها شد و مقرر گردید نمایندگان دو طرف قرآن را بررسی کرده و نظر خود را درباره جنگ دو طرف بیان کنند و تا آن زمان آتش بس برقرار باشد.

این مطالب در یک قرارداد تحریر شد و در ماه صفر سال 37 به امضاء طرفین رسی .

پس از امضای قرارداد همان گروه از سپاه امام که او را وادار به پذیرش حکمیت و داوری ابوموسی اشعری و قرارداد آتش بس کرده بودند ، از امام خواستند تا قرارداد مذکور را نقض و به سپاه معاویه حمله کند.

دلیل آنها این آیه قرآن بود که ((ان الحکم الا لله ؛ حکم و داوری تنها از آن خداست )) انعام  57

آنان از این آیه چنین برداشت می کردند که نباید به حکمیت انسانها گردن نهاد. امام در پاسخ به آنها فرمود: پذیرش حکمیت افراد به شرط آنکه حکمشان بر طبق قرآن باشد ، حکمیت قرآن است . وانگهی شکستن عهد و پیمان به تصریح قرآن جایز نیست ، پیمانی که با اصرار خود شما بسته شده است .

عده ای از آنان سخنان امام را نپذیرفتند و گفتند : ما در پذیرش حکمیت و اجبار بر تو گناه کردیم اما هم اینک توبه می کنیم و تو نیز باید اقرار به گناه کنی و توبه نمایی ، اینان سپس از لشکر امام جدا شدند و همراه سایر سپاه وارد کوفه نشدند و به حروراء در نزدیکی کوفه رفتند و آماده جنگ با امام شدند . سپس برای توجیه کار خود یعنی وجوب خروج بر امام بر حق گفتند : حکمیت انسانها گناه است و کسی که گناهی انجام دهد و توبه نکند ، کافر خواهد شد و چون امر به معروف در همه مراحل حتی با جنگ مسلحانه ، بر همه مسلمانها واجب است ، پس جنگ با امام و سپاه او که به رغم آنها مرتکب گناه شده اند واجب است .

مهمترین اعتقاد خوارج این است که مرتکب کبیره کافر است . این اعتقاد هر چند در گام نخست برای توجیه خروج بر امام مسلمین به صورت ساده و ابتدایی ابراز شد ، اما به تدریج

دیگر خوارج با استدلال به آیات و احادیث رنگ کاملا کلامی و مذهبی بدان دادند و همین کار باعث شد تا خوارج به عنوان یک فرقه مذهبی درآیند .

همان گونه که دیدیم چندین اختلاف در پدید آمدن خوارج نقش داشت . اختلاف در مصلحت بودن پذیرش حکمیت یا مصلحت نبودن آن ، اختلاف در تعیین فرد برگزیده شده برای حکمیت ، اختلاف در عمل به عهد و پیمان یا نقض آن ، اختلاف در گناه بودن پذیرش حکمیت افراد یا جایز بودن آن ، اختلاف در اینکه مرتکب کبیره کافر است یا خیر ، از جمله این اختلافها بود . اما از این میان ، تنها اختلاف اخیر یک اختلاف کاملا اعتقادی و کلامی بود و از این رو مشخصه اصلی خوارج به خصوص در زمانهای بعد به شمار آمد . در واکنش به این نظریه خوارج ، گروهی اساسا نقش عمل صالح یا گناه را در ایمان منکر شدند و ایمان فردی همچون پیامبر خدا را با ایمان شخصی گناهکار یکسان دانستند ؛ این گروه مرجئه نام گرفتند . واژه مرجئه از ریشه ارجاء به معنای تاءخیر گرفته شده است . این گروه را از آن رو مرجئه خوانده اند که عمل را از ایمان مؤ خر می دانند .جالب است بدانیم که فرقه معتزله نیز در واکنش به اختلاف خوارج و مرجئه پیرامون مساءله ایمان و کفر مرتکب کبیره ، شکل

گرفت ؛ معتزلیان در این مساءله راهی میانه را برگزیدند . این مساءله در آغاز مبحث معتزله بیان خواهد شد.

 

اختلاف سوم : جبریه و قدریه

پس از اختلاف بر سر امامت و مساءله ایمان و کفر ، اختلاف پیرامون جبر و اختیار انسان پدید آمد و این ماجرا به پدید آمدن دو فرقه جبریه ، یعنی پیروان اعتقاد به جبر و مختار نبودن انسان ، و قدریه ، یعنی پیروان تفویض و اختیار مطلق انسان ، انجامید .

البته این مساءله از زمانهای قدیم در میان فیلسوفان و متفکران مطرح بوده است . در میان پیروان ادیان نیز از ارتباط قضا و قدر الهی با افعال انسان مورد بحث بوده است .

قرآن کریم از مشرکان مکه نقل می کند که آنها به منظور توجیه شرک خویش از نظریه جبر سود می جستند و می گفتند :

اگر خدا می خواست ، ما و پدرانمان مشرک نمی شدیم : ((سیقول الذین اشرکوا لو شاء الله ما اشرکنا و لا اباؤ نا . . . )) انعام148 :

به این ترتیب ، مشرکان مشیت الهی را موجب جبر آدمی می دانستند . در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در میان مسلمانها بحث جبر و اختیار و اختلاف بر سر آنها مطرح نشده بود اما گزارشهای تاریخی نشان می دهد که در زمان عمر و عثمان و علی علیه السلام اعتقاد به جبر و یا دست کم پرسش پیرامون جبر و اختیار به طور جدی مطرح بوده است .

نخستین کسانی که اعتقاد به آزادی مطلق انسان و نفی قضا و قدر الهی را مطرح کرده اند معبد جهنی (م 80 ق ) ، غیلان دمشقی (م 1045 ق ) بوده اند و در مقابل ، جهم بن صفوان (م128 ق ) و استادش جعد بن درهم (م 124 ق ) افرادی بودند که نخستین بار به جبر مطلق معتقد شدند .

گفته شده است دو فرقه جبریه و قدریه از فرقه های فرعی مرجئه بوده اند . بنابراین دیدگاه ، مرجئه خود به چند گروه تقسیم می شوند . نخست کسانی که تنها به بحث پیرامون ایمان و کفر می پردازند ؛ اینان مرجئه خالص هستند . دوم کسانی که در زمینه جبر و اختیار به نظریه جبر معتقدند و مرجئه جبریه نامیده می شوند . سوم افرادی که به اختیار مطلق انسان قائل اند ومرجئه قدریه نام دارند . به دلیل همین تنوع و تکثر در دیدگاه مرجئه ، بعضی معتقدند که اساسا مرجئه را نباید یک فرقه مستقل به شمار آورد بلکه مرجئه بیشتر اشاره به یک گرایش فکری بوده است که در بین فرقه های مختلف طرفدارانی داشته است .

جهمیه یعنی پیروان جهم بن صفوان ، که جبریه هستند جزء مرجئه جبریه غیلانیه ، پیروان غیلان دمشقی قدری ، جزء مرجئه قدریه محسوب می شوند . البته قدریه و جبریه به زودی نابود گشتند و عقاید آنها در فرقه های مهم دیگر همچون معتزله و اصحاب حدیث و اشاعره پی گیری شد ، تا آنجا که واصل بن عطا ، در عقیده قدر ، ادامه دهنده راه قدریه و معبد جهنی و غیلان دمشقی دانسته می شود و اصحاب حدیث و اشاعره از حامیان قضا و قدر حتمی خدا به شمار می روند، گر چه اشاعره با طرح نظریه کسب سعی کردند برای اختیار انسان نیز نقشی قائل شوند.

علل پیدایش فرقه های اسلامی

 

مساءله علل پیدایش مذاهب از مباحث مهم علم مذاهب و فرق است . در بحث از هر فرقه ابتدا چگونگی پیدایش آن مطرح می شود . دقت در این مباحث می تواند در یافتن علل کلی پیدایش فرق اسلامی مفید باشد . اگر اختلاف بر سر معارف اعتقادی دین وجود نمی داشت ، فرق و مذاهب اعتقادی نیز پدید نمی آمدند . بنابراین بحث بر سر علل پیدایش مذاهب به بحث در باب علل پیدایش این اختلافات باز می گردد .

اولین عامل، عدم وجود رهبر اعتقادی؛ مورد قبول همه مسلمین است :

در زمان حیات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اختلافات اعتقادی در میان امت اسلامی پدید نیامد ؛ اما پس از رحلت ایشان ، بلکه از همان روز ، اختلاف بر سر خلافت و امامت ، امت اسلام را به دو شاخه شیعه و سنی تقسیم کرد . بنابراین خلاء حجیت و رهبر اعتقادی مورد قبول همه مسلمین ، نخستین دلیل اختلافها و پیدایش مذاهب اسلامی است.

 

اصولا محدودیت قوای ادراکی انسان و عدم توانایی او برای حق قطعی همه مسائل اعتقادی از جمله مهمترین علل اختلاف انسانهاست . در مواردی که مساءله به روشنی قابل حل نیست هر کس به حدس و گمانی می رسد که ممکن است با حدس و گمان دیگران متفاوت باشد. در نتیجه اختلاف نظرها آشکار می شود ، و این اختلافها وقتی در مسائل اساسی و مورد علاقه مردم باشد گاه به پیدایش فرقه های مختلف می انجامد . همین مساءله دلیل ارسال پیامبران و دستگیری خداوند از طریق انبیا و اولیاست . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که برای تعلیم مردم و بیان حقایق و احکام الهی مبعوث شده بود ، در مدت کوتاه رسالتش فرصت بیان همه مطالب را برای مردم نیافت . از این رو ، لازم بود از سوی خداوند جانشینانی همچون او که معصوم باشند ، کار او را به عنوان امامت مسلمین و تبیین معارف قرآن و سنت نبوی ادامه دهند اما اکثر مسلمانها پس از پیامبر به راه دیگری رفتند و نه تنها از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله استفاده نشد ، بلکه کسانی که به حکومت رسیدند دستور منع کتابت احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله استفاده نشد ، بلکه کسانی که به حکومت رسیدند دستور منع کتابت احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله را صادر کردند و این منع تا صد سال بعد ، یعنی تا زمان حکومت عمر بن عبدالعزیز ، ادامه یافت . این مساءله باعث شد که مردم از مفسران وحی یعنی پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیه السلام او محروم شوند ، در نتیجه هر کس طبق ذوق و سلیقه خود تفسیری از قرآن و اسلام ارائه می کرد که در نهایت به پیدایش مذاهب مختلف اعتقادی منجر شد . بنابراین نخستین عامل اختلاف ، ناتوانی انسانها از درک همه حقایق ، و عدم بهره گیری از سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیه السلام او بود.

 

دومین عامل اختلاف تعصبات قبیله ای است .

تعصب به طور کلی یکی از ریشه های اختلاف است ، اما نوع خاصی از تعصب که تعصب قبیله ای است در میان اعراب به شدت رایج بود و همین مساءله قبل از اسلام نیز همواره باعث جنگ و خونریزی می گشت ، گفته اند که وقتی مسیلمه کذاب ادعای پیامبری کرد برخی از پیروانش گفتند : ما می دانیم که او دروغگوست و پیامبر اسلام راستگوست ، اما دروغگویی که از ربعیین است در نزد ما از راستگویی که از قبیله مضر است محبوبتر است . گفته می شود که اکثر خوارج از همین قبیله ربعیین بوده اند . درباره مساءله خلافت و امامت که مهترین اختلاف مذهبی در اسلام است ، نقش تعصب قبیله ای آشکار است ، چرا که پس از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله مردم به جای اینکه در مراسم خاکسپاری پیامبر شرکت کنند و توصیه های او را درباره جانشینی خود به کار بندند ، هر گروهی مدعی شد که حق خلافت از آن اوست . نکته جالب اینجاست که بنا بر شواهد تاریخی ، هیچ یک از انصار و مهاجرین در تعیین جانشین پیامبر از قرآن و سنت رسول خدا یا از مصلحت امت سخن نگفت بلکه سخن در این بود که جانشینی پیامبر حق گروه انصار است یا مهاجرین ؛ و چون در میان انصار دو قبیله اوس و خزرج وجود داشت و این دو با هم رقابت داشتند ، به دلیل همین اختلاف ، قبیله قریش یعنی مهاجرین، غالب شدند .

 

سومین عامل اختلاف ، پیروی از اهوا و گرایش به منافع مادی و لجاجت می باشد.  قرآن کریم در آیات متعدد علت راه نیافتن انسانها به حقیقت را رزایل اخلاقی مانند هوای نفس ، قساوت قلب ، کبر و استکبار ، بخل و برتری جویی و نیز ارتکاب معاصی همچون ظلم و فسق می داند . برای مثال ، هنگامی که امام علی علیه السلام به تمام شبهات خوارج پاسخ گفت و حجت را بر آنان تمام کرد ، با وجود اینکه اکثر آنان توبه کردند و از جنگ با حضرت منصرف شدند ، اما باز برخی از آنان در نهروان با امام جنگیدند و تاریخ گواهی می دهد که پیروی از هوای نفسانی و روحیه لجاجت و تعصب در این ماجرا سخت مؤ ثر بود.

 

چهارمین عامل ، فتوحات مسلمانان و گسترش حوزه جغرافیایی اسلام بود:

این عامل باعث گردید پیروان ادیان و عقاید دیگر به تدریج وارد حوزه حکومت اسلامی شوند . دسته ای از این افراد که مسلمان شده بودند ، به طرح مسائل و مشکلات خود برای مسلمانها می پرداختند ، و آنها که بر دین خود باقی مانده بودند در این مسائل با مسلمانان مجادله می کردند . ترجمه فلسفه یونان در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت عباسیان به این فرایند شدت بخشید و زمینه بروز شبهات و پرسشها را قوت بخشید . این سوالها و شبهات پاسخ می طلبید و پاسخ متفکران مسلمان گاه یکسان نبود که این امر باعث اختلاف در میان مسلمانان می شد .

البته عوامل دیگری نیز برای بروز اختلافات و افتراق امت اسلامی ذکر شده است که به دلیل رعایت اختصار از نقل آن خودداری می کنیم.

گرایشات اخلاقی عرفانی و فرقه های صوفی در جهان اسلام

 

اکنون در جهان اسلام، یکصد فرقه صوفی با حدود چهارصد، تا پانصد میلیون پیرو وجود دارد که بیش تر از اهل سنت بوده و شماری اندک شیعه هستند. حدودِ بیست میلیون صوفی شیعه در جهان وجود دارد.

فرقه های صوفی اهل سنت

 1. قادریه

 یکی از فرقه های بزرگ و معروف صوفی در میان اهل سنت، فرقه قادریه است. پیروان عبدالقادر که از مغرب تا اندونزی پیرو دارد. در ایران نیز، اهل سنتِ منطقه کردستان، بیش تر پیرو سلسله قادریه هستند.

 2. نقش بندیه

 این فرقه، طرفداران خواجه بهاالدین نقش بند هستند. وی، در قرن 8 و 9 در پاکستان می زیسته است. تأثیر آن در شبه قاره هند و آسیای میانه زیاد است. در ایران نیز، در استان گلستان و خراسان شمالی (ترکمنها) بیش تر از این فرقه پیروی می کنند. در کرمانشاه و کردستان نیز حضور دارند. برخی از دیوبندیه در استان سیستان و بلوچستان نیز خود را پیرو این فرقه معرفی می کنند.

 3. بریلویه

 به پیروان احمدرضا خان بریلوی، که در شهر "بریلی" در شبه قاره هند می زیست، و از فرقه قادریه منشعب شده است، بریلوی گویند. 60 درصد اهل سنت پاکستان بریلوی هستند. در ایران، در استان سیستان و بلوچستان به صورت محدود وجود دارند. در چابهار مدرسه ای با 100 طلبه از این فرقه دایر است.

 4. تیجانیه

 این فرقه در کشورِ مغرب فعال است. در ایران، کتابی به نام عارفی از الجزایر، ترجمه دکتر پورجوادی منتشر شده که عنوان اصلی آن قدیسی در قرن بیستم است. شیخ صوفی معرفی شده در این کتاب، از فرقه تیجانیه است.

 از دیگر فرقه ها و مذاهب صوفی سنی می توان از چشتیه، سهروردیه، رفاعیه، یسویه، کبرویه و... نام برد.

 

فرقه های فعال صوفی در شیعه

 1. گنابادیه

 فرقه صوفی گنابادیه، فعال ترین فرقه صوفی شیعی است. این فرقه، از فرقه های انشعابی شاه نعمت اللهیه است. در خراسان جنوبی در شهر گناباد، تهران، یزد، بروجرد و... بین سه تا چهار میلیون پیرو دارد.

 2. شاه نعمت اللهیه

 پیروان این فرقه در کرمان و ماهان هستند که البته فعالیت زیادی ندارند.

3. نوربخشیه

 این فرقه پیرو سیدمحمد نوربخش شاگرد ابن فهد حلی است که از قرن هشتم به بعد، فعالیت دارد. حدود پنجاه هزار در شمال پاکستان پیرو دارد. در ایران نیز پیروانی دارد.

 4. ذهبیه

 این فرقه در دزفول به نام احمدیه مشهور و فعال است که در آن جا حسینیه ای نیز به نام این فرقه موجود است.

 

فرقه های کلامی - اعتقادی در جهان اسلام